M-Çiçeği (MPox)
Hastalığa,
Poxviridae ailesindeki Orthopoxvirus cinsinin bir üyesi olan
M-çiçeği virüsü (MPox) neden olur.
M-Çiçeği
(MPox), öncelikle Orta ve Batı Afrika'nın tropikal yağmur
ormanlarında ortaya çıkan ve zaman zaman diğer bölgelere ihraç
edilen viral bir zoonotik hastalıktır.
M-Çiçeği
(MPox) ilk olarak 1958'de laboratuvar maymun kolonilerinde çiçek
benzeri bir hastalık salgınının ortaya çıkmasıyla
keşfedilmiştir, bu nedenle 'maymun çiçeği' adı
verilmiştir. İlk isimlendirmesi Maymun Çiçeği (Monkeypox) olarak
yapılmıştır. Ancak DSÖ, salgınların ve yeni tanımlanan
ajanların coğrafi bölge veya hayvan isimleri ile
iliÅŸkilendirilmesinin yaftalamaya neden olabileceÄŸi endiÅŸesiyle,
virüs 2023 yılından itibaren MPox olarak isimlendirilmiştir.
M-Çiçeği (MPox) vakası insanda ilk olarak 1970 yılında
Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde görülmüştür. Söz konusu
tarihten itibaren diğer Orta ve Batı Afrika ülkelerindeki
insanlarda M-Çiçeği (MPox) vakası bildirilmiştir.
M-Çiçeği
(MPox) virüsünün Orta Afrika ve Batı Afrika olmak üzere iki
farklı genetik grubu vardır. İnsanlarda görülen Orta Afrika
M-Çiçeği (MPox) virüsü, Batı Afrika virüsüne göre daha
şiddetli hastalık yapar ve daha yüksek ölüm oranına
sahiptir.
BulaÅŸma
M-Çiçeği
(MPox) virüsü insanlara çoğunlukla kemirgenler ve primatlar gibi
vahşi hayvanlardan bulaşır, ancak insandan insana bulaşma da
gerçekleşebilir.
M-Çiçeği
(MPox) virüsü bir kişiden diğerine lezyonlar, vücut sıvıları,
solunum damlacıkları ve yatak örtüsü gibi kontamine
materyallerle temas yoluyla bulaşır. Yetersiz pişmiş et ve
enfekte hayvanların diğer hayvansal ürünlerini yemek, olası bir
risk faktörüdür. Anneden
fetüse plasenta yoluyla da bulaşabilir.
Belirti
ve bulgular
Kuluçka
süresi (enfeksiyondan semptomların başlangıcına kadar olan
aralık) genellikle 6 ila 14 gün arasındadır, ancak 1 ila
21 gün arasında değişebilir.
Enfeksiyon
iki döneme ayrılabilir:
· Ateş,
yoğun baş ağrısı, lenfadenopati (lenf bezlerinin şişmesi),
sırt ağrısı, kas ağrıları ve şiddetli halsizlik ile
karakterize invazyon dönemi 0-5 gün arasında sürer. Lenfadenopati,
başlangıçta benzer görünebilen diğer hastalıklarla (suçiçeği,
kızamık, çiçek hastalığı) karşılaştırıldığında
M-Çiçeği (MPox) virüsü vakasının ayırt edici bir
özelliğidir.
· Deri
döküntüsü genellikle ateşin ortaya çıkmasından sonraki 1-3
gün içinde başlar. Döküntü, gövdeden ziyade yüz ve
ekstremitelerde daha konsantre olma eğilimindedir. Döküntüler
genelde yüzde başlayıp (vakaların %95'inde) ve avuç içlerini ve
ayak tabanlarını (vakaların %75'inde) etkiler. Ayrıca oral
mukozalar (vakaların %70'inde), genital bölge (%30) ve konjonktiva
ile birlikte kornea da (%20) etkilenir. Döküntü, ardışık
olarak maküllerden (düz tabanlı lezyonlar) papüllere (hafifçe
kabarık sert lezyonlar), veziküllere (berrak sıvı ile dolu
lezyonlar), püstüllere (sarımsı sıvı ile dolu lezyonlar) ve
kuruyup dökülen kabuklara doğru değişiklik gösterir.
M-Çiçeği
(MPox) genellikle 2 ila 4 hafta süren semptomları olan kendi
kendini sınırlayan bir hastalıktır. Şiddetli vakalar
çocuklar arasında daha sık görülür.
Tanı
ve tedavi:
Tanıda,
polimeraz zincir reaksiyonu (PCR), doğruluğu ve duyarlılığı göz
önüne alındığında tercih edilen laboratuvar testidir. Mümkün
olduğunda biyopsi bir seçenektir.
Orthopoxvirüsler
serolojik olarak çapraz reaktif olduğundan, antijen ve antikor
saptama yöntemleri, maymun çiçeğine özgü doğrulama sağlamaz.
Bu nedenle, kaynakların sınırlı olduğu durumlarda tanı veya
vaka incelemesi için seroloji ve antijen saptama yöntemleri
önerilmez.
M-Çiçeği
(MPox) salgınını kontrol altında tutmak amacıyla çiçek
hastalığı aşısı, antiviraller ve İntravenöz immün globulin
(IVIG) kullanılabilir. Bununla
birlikte, şu anda, orijinal (birinci nesil) çiçek hastalığı
aşıları artık halka açık değildir. M-çiçeği
için sırasıyla 2019 ve 2022'de bir aşı (MVA-BN) ve bir spesifik
tedavi (tekovirimat) onaylanmış olsa da, henüz yaygın olarak
mevcut değildir ve dünya çapında 40 veya 50 yaşın altındaki
popülasyonlar, önceki çiçek hastalığı aşılama programlarının
sağladığı korumadan artık yararlanamamaktadır.
Hastalığa
Maruz Kalma Riski
M-Çiçeği
(MPox), Orta ve Batı Afrika'da, genellikle tropikal yağmur
ormanlarının yakınında görülür.
Çoğu
insan enfeksiyonu birincil olarak hayvandan insana bulaÅŸmadan
kaynaklanır. Yabani hayvanlarla, özellikle hasta veya ölü
hayvanlarla, etleri, kanları ve diğer kısımları dahil,
korunmasız temastan kaçınılmalıdır. Ek olarak, hayvan eti veya
parçaları içeren tüm yiyecekler yemeden önce iyice
piÅŸirilmelidir.
Potansiyel
Enfeksiyon Riski ve Tedavi
Potansiyel
olarak M-Çiçeği (MPox) enfeksiyonu riski yüksek olan kişiler
arasında sağlık çalışanları (hastalarla doğrudan temas
edenler) ve aktif vakaların ev halkı ve cinsel partnerleri
(enfekte kişilerin ev halkı ve yakın temasları) bulunmaktadır.
M-Çiçeği
(MPox) virüsünden kaynaklanan ciddi hastalık riski en yüksek olan
gruplar:
Hastalıktan
Korunma
M-Çiçeği
(MPox) virüsü ile enfeksiyonu önlemek için alınabilecek
önlemler;
•Virüsü
barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçının (M-Çiçeği
(MPox) salgını meydana geldiği bölgelerde hasta olan veya
ölü bulunan hayvanlar dahil).
•Hasta
bir hayvanla temas etmiÅŸ herhangi bir kontamine malzemeyle temastan
kaçının.
•Enfekte
hastaları, enfeksiyon riski altında olabilecek diğerlerinden izole
edin.
•Enfekte
hayvanlar veya insanlarla temastan sonra iyi el hijyeni uygulayın.
Örneğin, ellerinizi sabun ve suyla yıkamak veya alkol bazlı el
dezenfektanı kullanmak.
•Hastalara
ile temas ederken kişisel koruyucu ekipman (KKD) kullanın.
Önemli
Hususlar:
M-Çiçeği
(MPox) olduğunuzdan şüpheleniyorsanız:
M-Çiçeği
(MPox) hakkında daha fazla bilgi için bir sağlık merkeziyle
iletişime geçmek önemlidir.
Enfeksiyon
Riskinin Düşük Olduğu Durumlar
EÄŸer
M-Çiçeği (MPox)'u olan veya M-Çiçeği (MPox) semptomları olan
biriyle yakın temasta bulunmadıysanız (örneğin, cildine
dokunmadıysanız veya yatak takımını paylaşmadıysanız),
M-Çiçeği (MPox)'a yakalanma olasılığınız son derece düşüktür.
Seyahat
Dönüşü Öneriler
Åžikayetleriniz
varsa derhal bir sağlık kuruluşuna başvurun.
Doktorunuza
seyahatinizden mutlaka bahsedin.
Kaynaklar:
Son
Güncelleme Tarihi: 15.08.2024
AÄŸustos/2024 |
