Dünyada her yıl beÅŸ yaşın altındaki yaklaşık 1 milyon çocuk ishal nedeni ile ölmektedir. Ä°shale baÄŸlı ölümler sıklıkla su ve mineral kaybı nedeniyle olmakta ve beslenme durumunun iyi olmaması ishal ve ishale baÄŸlı ölüm riskini arttırmaktadır. Enfeksiyon nedenli ishallerin en önemli nedenlerinden olan Rotavirüs, özellikle 5 yaÅŸ altı çocuklarda görülen, ciddi, hayatı tehdit edebilecek ishallere neden olmakla birlikte, dünya genelinde, yılda 2 milyon hastaneye yatışa ve yaklaşık 500 bin ölüme sebep olmaktadır. Kabaca dünya genelinde her bir dakikada bir çocuk rotavirüsünün sebep olduÄŸu ishale baÄŸlı olarak ölmektedir. Ülkemiz için de bu durum, dünya genelinden farklı deÄŸildir. TÜÄ°K’nun 2012 yılı verilerine göre 0-6 yaÅŸ grubundaki çocuklarda yüzde 27,9 ile ishal en sık görülen hastalık olmuÅŸtur.

Ülkemizde 5 yaÅŸ altı çocuk ölüm nedenleri arasında olan ishale baÄŸlı ölümleri önlemek amacıyla Bakanlığımız tarafından ülke genelinde 1986 yılından beri “Ä°shalli Hastalıkların Kontrolü Programı” yürütülmektedir. Özellikle ishal görülme sıklığında artma olasılığının olduÄŸu yaz günlerinde, ishalden korunma konusunda hijyenin öneminin vurgulanması ve ağızdan sıvı tedavisinin gerekliliÄŸinin anlatılabilmesi amacıyla konunun gündemde tutulması, halkın konuya duyarlı hale getirilmesi için, 23 Mayıs 2003 tarih ve 3277 sayılı genelge ile 1-7 Temmuz arası “Ä°shalli Hastalıkların Önlenmesi ve Ağızdan Sıvı Tedavisi Haftası” olarak kutlanmaktadır.

Bu programlar sayesinde ülkemizde 1986 yılından önce bebek ölümleri sıralamasında 2. sırada bulunan ishal, bugün son sıralara düÅŸmüÅŸtür.

Ä°shal Nedir?

Ä°shal kısaca sulu dışkı yapmak demektir. Ä°shal genellikle aniden baÅŸlar ve dışkı sayısının artması ile kendini gösterir. Günlük dışkı miktarının 200 gr dan fazla olması veya dışkılama sıklığının 3 ten fazla olmasıdır. Günlük 3 ten fazla dışkılamanın ishal olarak adlandırılabilmesi için dışkı sululuÄŸunun artması ve koyuluÄŸunun azalması gerekir.

Ä°shalin Nedenleri Nelerdir?

Barsak enfeksiyonları: Virüsler, bakteriler, parazitler ve diÄŸer mikroplar

Gıda zehirlenmesi

DiÅŸ çıkarma

Bazı gıdalara karşı hassasiyet (alerji)

GereÄŸinden fazla meyve ve meyve suyu (özellikle elma ve üzüm) tüketimi ve diÄŸer ishal yapıcı gıdalar

Antibiyotik tedavisi

Üst-alt solunum yolu enfeksiyonları

Doğuştan metabolik hastalıkları sayabiliriz.

Ä°shal, özellikle 6 ay-2 yaÅŸ arası çocuklarda çok yaygındır. Çünkü bu yaÅŸlarda beslenme alışkanlıkları, ek besinlerle beslenme ve dış ortamla temas daha fazla olmaktadır. Ä°lk 6 ayda inek sütü ya da bebek mamaları ile beslenen bebeklerde çok daha fazla görülmektedir. Ä°lk 6 ay anne sütü dışında baÅŸka gıda almayan (su dahil olmak üzere) bebeklerde ishal görülme ihtimali çok azdır, bu bebekler ishale karşı özel bir koruma altındadırlar. Bebekler doÄŸumdan hemen sonra (özellikle ilk yarım saat içerisinde) memeye tutulmalı ve emzirme ilk 6 ay mutlaka devam etmelidir.

Ülkemizde ishale yol açan en sık ve en önemli neden enfeksiyonlardır. Yaz aylarında hava sıcaklığının artması ile vücudun suya olan ihtiyacı da artmaktadır. Su ihtiyacının artması ile birlikte ishalli hastalıkların görülme sıklığı da artış göstermektedir. DoÄŸada insan ve hayvan dışkıları ile kirlenen sularda hastalığa yol açan gözle görülemeyen bakteri ve mikroplar bulunmaktadır. Yalnızca içme sularımız deÄŸil kullanma sularımızın da temiz olmaması nedeni ile mikroplu suları vücudumuza alırız. Ayrıca mikroplu sularla yıkanmış gıdaların tüketilmesi ve sıcak ortamlarda çabuk bozulabilen yiyeceklerin tüketilmesi ile birlikte yaz ishalleri ortaya çıkmaktadır.

Mikroplar ağız yolu ile alınarak bağırsaklara ulaÅŸmaktadır. Mikropların bir kısmı barsak duvarında iltihap oluÅŸturarak, bazen de bağırsakta iltihap yapmadan salgıladıkları toksin denilen zehirli madde etkisi ile su ve tuz geçiÅŸini artırarak ishale neden olmaktadır.

Ä°shalin Belirtileri Nelerdir?

Ä°shalin en önemli belirtileri arasında dışkılama sayısının artması ve dışkı özelliÄŸinin deÄŸiÅŸmesi gelmektedir. Dışkı cıvık görünümde olabildiÄŸi gibi, sümüksü, kanlı, iltihaplı ve su gibi olabilmektedir. Karın aÄŸrısı, kusma, ateÅŸ, genel durum bozukluÄŸu, susuzluk hissi karşılaÅŸabileceÄŸimiz diÄŸer bulgulardır.

İshalin Tedavisi Nasıldır?

Sıvı ve tuz kaybının az olduÄŸu ve hastanın genel durumunun çok bozulmadığı ishal hastaları uygun bir diyetle ayaktan tedavi edilebilmektedir.

Ä°shali olan hastaya posasız ve yaÄŸsız gıdalar verilmelidir. KuruyemiÅŸ, çikolata, kızartma gibi gıdalardan uzak durmalıdır.

YaÄŸsız makarna, pirinç lapası, haÅŸlanmış patates, haÅŸlanmış yaÄŸsız et ve tavuk, yaÄŸsız ızgara köfte verilebilir.

Bol miktarda sıvı tüketimi tavsiye edilir.

Aşırı su ve tuz kaybı, ağır dizanteri halleri, kolera gibi durumlarda hasta mutlaka hastaneye yatırılmalı.

Ağızdan sıvı alımı yetersizse, kaybedilen su ve tuzu yerine koymak amacıyla serum verilir. Gerekiyorsa durumuna uygun ilaçlar baÅŸlanır.

Ä°shal tedavisinde üç önemli ilke vardır: Birincisi, ishalle kaybedilen sıvı ve elektrolitlerin mümkünse ağız yoluyla geri konması, ikincisi, beslenmenin sürdürülmesi, üçüncüsü ise hastanın zamanında hekime götürülmesidir.

Anne sütü alan bebekler ishal olduklarında emzirme sıklığı artırılarak, emzirmeye devam edilmelidir. Çocuk herhangi bir nedenle emzirilemiyorsa, emzirmenin baÅŸlatılması ve devamı için bir saÄŸlık kurumundan danışmanlık ve destek alınması, eÄŸer mümkün deÄŸilse her zamanki ek gıdasına devam etmesi, sıvı miktarı artırılması önemlidir. Doktor kontrolü olmadan herhangi bir ilaç, özellikle ishal kesici ilaçlar kesinlikle verilmemelidir.

Çocuklarda görülen ishal vakalarının büyük çoÄŸunluÄŸu hafif - orta derecede ishal vakalarıdır ve bu çocuklar evde tedavi edilebilir. Hafif ishal vakalarında ishale raÄŸmen çocuk iyi görünür, inatçı kusma ve ateÅŸ yoktur. Bu durumda daha sık normal su verilmesi, anne sütü veya mamaya devam edilmesi ve çocuÄŸun susuzluk bulguları bakımından izlenmesi yeterlidir. Orta derecedeki ishal vakalarında çocuklar huzursuzdur ve çok susarlar. Bu durumdaki 6 aylıktan büyükse evde ishal paketleri (ORS) kullanılarak tedavi edilebilmektedir. Dehidratasyonu önlemek için çocuÄŸa her zamankinden çok sıvı verilmeli ve beslenme kesilmemeli, uygun gıdalarla beslenmeye devam edilmelidir. Temiz içme suyu, ORS sıvısı, tuzlu ayran, pirinç suyu, sebze veya tavuk çorbası, ÅŸekersiz açık çay, tatlandırılmamış taze meyve suyu verilmesi uygun olan sıvılardandır.

İshalden Korunma Yolları Nelerdir?

Ä°shalden korunmada kaynağı bilinmeyen suları tüketmemek,

Elleri yemekten önce ve sonra sabunla yıkamak,

Kullanılan ve içilen suların klorlanması faydalı oluyor.

Tıbbi Gözetim Gerektiren Durumlar Nelerdir?

Bebeklerdeki ishaller

Küçük çocuklarda orta derece veya ÅŸiddetli ishaller

Kanla karışık ishaller

2 hafta üstünde devam eden ishaller

Kramp yapmayan karın ağrısı, kilo kaybı gibi genel hastalıkla ilgili ishaller

Az geliÅŸmiÅŸ ülkelere seyahat edenlerde görülen ishaller

Yiyecek hazırlayanlarda görülen ishaller (mutlaka portör muayenesi tekrarlanmalı)

Hastane, çocuk bakımevi, geriatrik hasta servisleri veya rehabilitasyon merkezlerinde görülen ishaller gibi.

İshal tedavisinde kullanılan ishal paketlerini (ORS) bağlı bulunduğumuz ya da size en yakın Aile Sağlığı Merkezinden edinebilirsiniz.

AÄŸustos/2014

Kaynak Ä°stanbul Halk SaÄŸlığı MüdürlüÄŸü Websayfası